6
es-Siczī’nin Planetaryumu
A
STRONOMİ
T
arih anlayışının yeterli bir gelişme
göstermeye başladığı anlardan itibaren bir
çok insanın zaman zaman şu veya bu aletin
veya cihazın nerede ve ne zaman ortaya çıktığı
yönünde kafa yorduğu ihtimaline bir gerçek
nazarıyla bakılabilir. Ama tarih bilimi genelde ve
çok uzun bir süre, alanını politik, askeri ve bir
dereceye kadar da iktisadi olay ve değişmelerin
toplanıp kaydedilmesinde gördü, bilim ve
teknolojinin kazandığı gelişmelere bir üveyana
gözü ile baktı.
Bilim ve teknolojinin Yunanlılara kadar
gerçekleşen gelişmesinin kademelerini takip
etmek çok zor. Onlar, yani Yunanlılar bilimler
tarihinde işgal ettikleri sekiz yüz kadar yıllık
muazzam yapıcı safhada öncüllerine dair çok az ip
ucu veriyorlar. Kaynaklara işaret etme geleneği
kendilerinde çok zayıf.
Onların muazzam yerlerini başlangıç olarak
görmeye alışkın modern bilimler tarihinin üç yüz
yıldan beri alışılan görüşü, Sümerlerin, Babillerin,
Aşurilerin, Hititlerin, Kenanilerin, Aramilerin ve
Mısırlıların kültürlerinin arkeolojik araştırma ve
bulunan kitabe çözümlerinin getirdiği ışığa rağmen,
önemli bir değişme bulmadı. Bilimler tarihinin
büyük otoritelerinden Avusturyalı Otto
Neugebauer’in yarım yüzyıl Yunanlıların başta değil
ortada bulundukları, onların bilim tarihindeki
önderlik bayrağını ellerine aldıklarından beri geçen
2500 yıllık devreye, geçmiş olan 2500 yıl 176’lık bir
öncül devreyi daha eklemek gerektiği yolunda
savunduğu tez çok az dikkat çekti.
Yedinci yüzyılın ilk yarısında, Yunanlıların elinde
çok yüksek bir düzeye ulaşmış bilimlerin Doğu
Akdeniz havzalarında ve Sasaniler İranında ağır
adımlarla çok küçük mesafeler geriye bırakmakta
olduğu bir sırada, İslam bu kültür merkezlerini
içine alan bir kudret olarak tarih sahnesine çıktı. O
kültür merkezlerinin mümessillerini, hangi inançta
Önsöz
