bilinen, kendisi de bir entellektüel olan
matbaacı Müteferrika da, belli ki Pîrî Reis’in
eserlerinden haberdar değil. Sarayın
yönlendirmeleri ve izni ile kitap olarak
bastığı 17 eser arasında Pîrî’nin ne Bahriye’si
var ne de haritaları...
Bu üretken ve yaratıcı Osmanlı denizcisinin
1546’da Barbaros’un ölümüyle kendisine
tekrar aktif görev verilinceye kadar geçen
yaklaşık 20 yıl içinde neler yaptığına ilişkin de
bilgilerimiz yok denecek kadar az. Ben şahsen
olgunluğunun en ileri aşamasındaki üretken
bir denizcinin aktif olarak ne yaptığını
bilemediğimiz yıllarda yazılı eser vermeden
boş oturmuş olabileceğine inanamıyorum.
Osmanlı’nın enkazı üzerine kurulan
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında da
Pîrî Reis’in önemi bilinmiyor.
Topkapı Sarayı’nın müzeye dönüştürülme
çalışmalarında Kitâb-ı Bahriye’nin bazı
kopyaları kayıt altına alınsa bile Pîrî Reis’in
dünya haritalarından haberimiz olmuyor.
Alman biliminsanı Paul Kahle Pîrî Reis’in
Kitâb-ı Bahriyesi’ni konu alan kitabını 1926’da
değil de 4-5 yıl sonra yayınlasaydı Pîrî Reis’in
önemini muhtemelen bugün de bilmiyor
olabilirdik. Dünya haritalarından kalan küçük
parçalar da muhtemelen ya çöp olacak ya da
iyimser bir ihtimalle bugüne kadar günyüzü
görmeyen diğer eserler arasında unutulacaktı.
Rastlantılar ve Alman biliminsanlarının
ısrarları sayesinde Pîrî Reis’in (parçalarının
büyük kısmı eksik de olsa) dünya haritalarının
önemini öğrenebilmiş bulunuyoruz.
Çünkü batı dünyası, bulunamayan Kristof
Kolomb haritalarının izini Pîrî Reis’in dünya
haritalarında buluyor. Dünya haritalarından son
yaptığı (1528) değil de, ilk yaptığının (1513) daha
ünlü olmasının nedeni, Pîrî Reis’in bu haritanın
kenarına kendi el yazısıyla yazdığı notlarda
Kristof Kolomb’un haritasından yararlandığını
açık bir şekilde yazmış olması.
Pîrî Reis, Akdeniz’de gezdiği her limanı
resmetmiş ve not almış. Eline geçen her harita
ve bilgiyi zenginleştirdiğini Kitâb-ı Bahriye’de
anlatıyor. Portekizli denizciler gemilerini
Afrika'nın güneyinden geçirerek Avrupa'ya
ulaşınca Osmanlı'nın Baharat Yolu gelirleri
azalıyor. Pîrî Reis 1546'da Hint Denizleri
kaptanlığına atanıyor. Görevi Portekiz
hakimiyetindeki ada ve limanları Osmanlı'ya
bağlamak. Altı yıl boyunca Süveyş Kanalı'ndan
Basra Körfezi'ne kadar limanları tek tek
dolaşıyor. Zaferler elde ediyor.
Haritalarıyla ünlü Pîrî Reis'ten günümüze,
Akdeniz dışında tek bir liman-ada haritası
ulaşmadı. Pîrî Reis'in bu limanlara ilişkin hiçbir
çalışmasının bulunmadığına inanabilmek çok
zor. Pîrî Reis’in muhtemel yeni haritaları belki
de Basra Körfezi ile Kızıldeniz limanlarında,
belki de Kahire’nin üzeri tarih ile örtülü bir
köşesinde bulunmayı bekliyor.
Belli ki, padişah fermanı ile yalnız yaşamı
değil kültürel mirası da yok edilmeye
çalışılmış. Tarihin bu sayfalarının yeni
araştırmalarla ve bulunabilecek yeni belgelerle
aydınlanabileceğini hayal etmek bile güzel…
BülentÖZÜKAN
Mart 2013
kla rastlantı sonucuGüney
aşanveoradakısabir süre
er,boylamlarıölçebilecek
dı?PîrîReisenlemveboylam
ülmüşbirGüneyAmerika
mışveverileriburadan
bilirmiydi?Kahle'yegöre
asınıbirPortekizharitasına
zırlamıştı.ÖyleysePîrîReis
nümüzeulaşan1502 tarihli
izharitalarıylakarşılaştıralım.
iGüneyAmerika tasviriPîrî
dakiylebellibirbenzerlik
gibi,hem içerikhemde
bakımındançokdahageri
îrîReisharitasınınkıyı şeridi
lamolarakmodernatlastan
sapmagöstermemektedir."
'6"54&;(ř/
VE
PROF.DR.
THEPRECOLUMBIAN
DISCOVERYOF
THEAMERICANCONTINENTS
BY
MUSLIMSEAFARERS
~
YILIN GİZEMİ
13.03.2013 17:09
A K I L L I H A R İ T A L A R , Z E N G İ N L E Ş T İ R İ L M İ Ş G E R Ç E K L İ K
Tarihimizle barışık olamadığımız için Pîrî Reis haritalarını eğitim yıllarında ne
anlayabiliyor ne de sevebiliyorduk . Eğer akıllı bir cep telefonu veya tabletiniz
varsa Pîrî Reis haritalarının anlatımlarının başında yer alan QR Code işaretini
telefonunuza okutarak bakmakta olduğunuz haritayı bir Akdeniz ve dünya
haritası içinde inceleyebilirsiniz. Haritayı okutma işlemini yapabilmeniz için
www.
boyut.com.tr/qr
adresindeki uygulamayı ücretsiz olarak akıllı telefon ya
da tabletinize indirmelisiniz. Bu uygulamayı açarak işaretli alan üzerinde birkaç
saniye tutmanız haritaların açılması için yeterli olacak.
