7
sistematik bir tanıtmasını ortaya koymaktaydı.
Ulaşılan bu sonuç, dönemin matematikçilerini
özellikle şu sebepten dolayı şaşkınlığa
düşürmüştü: Otorite olarak kabul edilen
matematik tarihçisi Jean-Étienne Montucla’nın
7
Arapların cebirde ikinci dereceden denklemleri
aşamadığına ilişkin kesin yargısını zihinlerinde
tutuyorlardı. Böylelikle J.-J. Sédillot, L.-A.
Sédillot, J.-T. Reinaud ve F. Woepcke gibi büyük
oryantalistlerin yoğun ve geniş kapsamlı
çalışmaları gelecekteki araştırmalara Arap-İslam
bilim adamlarının evrensel bilimler tarihindeki
yerlerine ilişkin umulmadık ve hayret verici
perspektifler açmış oluyordu.
Bu dört bilim adamının güçlü etkilerinden
bağımsız olmaksızın Eilhard Wiedemann (1852-
1928) 1876 yılında, yarım yüzyıl sürecek olan
çalışmalarına başladı. Wiedemann bir fizikçiydi ve
çalışmalarının büyük bir çoğunluğu fizik ve teknik
alanlarıyla ilgiliydi. Bununla birlikte, ilgisini
zamanla Arap-İslam doğa bilimlerinin bütün
alanlarına yöneltti. Bu yorulmak bilmez bilim
adamının verdiği yazılı ürünler, ikiyüz kadar
makale ve monografi olarak yayımlandı. Sonradan
beş büyük cilt içinde toplanıp basılan çalışmaları
8
yazarın hayatta olduğu dönemde ve sonrasında,
doğa bilimleri historiyografyasını köklü bir şekilde
etkilemiştir ve gelecekte de bu alanın vazgeçilmez
eserleri olarak kalacaktır.
Wiedemann buna ilaveten büyük bir öğrenci
kitlesini çevresinde topladı ve onları bu alanla
ilgili konuları işlemekle görevlendirdi. Bu
çalışmalardan doğan ürünler hocalarınınkiler
kadar önemlidir. Bu ürünler şimdiye kadar olduğu
gibi, gelecekte de Arap-İslam kültür çevresi
içerisinde yürütülen tabii bilimler historiyografyası
için yapı taşlarını teşkil edecektir.
Arap-İslam kültür çevresinde kullanılmış,
geliştirilmiş veya icat edilmiş aletler, cihaz ve
avadanların prototiplerini inşa etmede Eilhard
Wiedemann’ı bizlerin öncüsü olarak kabul
ettiğimizi belirtmek benim için hoş bir görevdir.
Wiedemann yardımcılarıyla birlikte şu ya da bu
4
Monumens arabes, persans et turcs du cabinet de M. le Duc de
Blacas, 2 Cilt, Paris 1928.
5
Bu alanda Ildephonse Favé ile ortak çalışmasından doğan şu
eserden söz edilebilir: Du feu grégeois. Des feux de guerre et des
origines de la poudre à canon, Paris 1845 (Tıpkıbasım Frankfurt
2002, Natural Sciences in Islam Cilt 87).
6
J.-T. Reinnaud ve I. Favé, Du feu grégeois, a.e. s. 2.
7
Histoire des mathématiques, Cilt 1, Paris 1758, s. 359f.
8
Aufsätze zur arabischen Wissenschaftsgeschichte adı altında
Wolfdietrich Fischer tarafından yayınlanmış olan ilk iki cilt
(Hildesheim ve New York 1970) Wiedemann’ın Erlangen
Physikalisch-medizinischen Sozietät’in oturum bültenlerinde
